นิราศภูเขาทอง ได้รับยกย่องว่าเป็นนิราศเรื่องเยี่ยมที่สุดของท่านสุนทรภู่ ท่านได้แต่งเรื่องนี้ขึ้นเมื่อครั้งเดินทางไปนมัสการเจดีย์ภูเขาทองที่จังหวัดพระนครศรีอยุธยา คาดว่าเดินทางไปในราวปี พ.ศ.๒๓๗๑ หลังจากที่เกิดมีเรื่องมีราวที่วัดราชบูรณะฯ ขณะนั้นท่านมีอายุ ๔๒ ปี
นิราศเรื่องนี้มีความยาวไม่มากนัก แต่พร้อมไปด้วยกระบวนกลอนอันไพเราะ และแง่คิดคติธรรมสำหรับการดำเนินชีวิต ซึ่งอาจเป็นเพราะท่านสุนทรภู่ได้บวชมาหลายพรรษาแล้ว และได้ตระหนักถึงความเป็นจริงของชีวิตมากขึ้น เส้นทางการเดินทางจะคล้ายๆกับนิราศพระบาทเพราะเดินทางออกจากพระนครทวนแม่น้ำขึ้นไปทางเหนือ
นอกจากนี้ แม้ว่าพระบาทสมเด็จพระพุทธเลิศหล้านภาลัยเสด็จสวรรคตไปหลายปีแล้วก็ตามแต่ความจงรักภักดีของท่านสุนทรภู่ ที่มีต่อพระองค์ก็มิได้เสื่อมคลายไปแม้แต่น้อย ด้วยท่านยังคร่ำครวญรำพึงรำพันถึงพระองค์อยู่ตลอดการเดินทางในนิราศเรื่องนี้...
อ้างอิง Milk miruku. 17 ธันวาคม 2553. นิราศภูเขาทอง [ออนไลน์]. เข้าถึงจาก : http://www.youtube.com/watch?v=x9QGGkxwldo
